Suplementacja i farmakoterapia zaburzeń separacyjnych
Systemy emocjonalne opisane zostały szeroko przez Jaaka Pankseppa (1998). Jako jeden z pierwszych badaczy zajął się wyższymi funkcjami umysłowymi, takimi jak emocje, na poziomie neuronalnym.
-
System poszukiwania (seeking system) – zwany także systemem ogólnej pozytywnej motywacji, związany jest z takimi pojęciami psychologicznymi, jak: ciekawość, zainteresowanie, oczekiwanie na pozytywne wzmocnienia, poszukiwanie nowości. Część tego systemu odpowiada popularnemu pojęciu „układu nagrody”. Jego biologiczną podstawą jest aktywacja m.in. jądra półleżącego, pola brzusznego nakrywki oraz bocznego podwzgórza, a także dróg mezolimbicznych i mezokortykalnych. Głównymi zaangażowanymi tu neuromodulatorami są dopamina, kwas glutaminowy, opioidy, neurotensyna, oreksyna i wiele innych neuropeptydów.
-
Układ „gniewu” (rage system, anger-rage system), związany jest z frustracją, aktywuje emocjonalną złość i agresję, a także gwałtowny, emocjonalny atak. System ten aktywuje się, gdy zablokowany jest system poszukiwania. Przejawia się agresją, gniewem i wściekłością. Obszary mózgu ulęgające pobudzeniu obejmują m.in. ciała migdałowate, prążek krańcowy (stria terminalis), środkowe podwzgórze i istotę szarą okołowodociągową. System ten łączy się również z korą czołową i wyspą.
-
Układ lęku (fear system) – jest systemem ostrzegawczym przed zagrożeniem, generującym lęk. Jego głównym zadaniem jest sygnalizowanie zagrożenia, utrzymanie organizmu przy życiu. Aktywuje on odpowiedź behawioralną przede wszystkim ucieczki lub zastygania, ewentualnie walki. Jego substratem jest jądro migdałowate, a operują w nim takie neuroprzekaźniki, jak kwas glutaminowy i gamma-aminomasłowy (GABA). Jego aktywność zaś hamuje podanie benzodiazepin.
-
Układ pożądania (lust, sexuality system) reguluje pożądanie i związany jest z przedłużeniem trwania gatunku. Aktywuje emocje i zachowania związane z pożądaniem seksualnym i jest aktywowany w okresie rozwoju płodowego, a w pełni do głosu dochodzi w czasie intensywnych przemian hormonalnych okresu dojrzewania.
-
Układ sprawowania opieki, karmienia (care, nurturance system) – związany jest ściśle z wychowywaniem i karmieniem potomstwa; odpowiada za zachowania i uczucia macierzyńskie.
-
System paniki (lęku panicznego), separacji (panic, separation system) – związany z lękiem przed utratą obiektu (matki), uczucia utraty i cierpienia, wiąże się z utrzymaniem zwierząt w stadzie, gdzie jest bezpieczniej. System ten jest młodszy ewolucyjnie niż wymieniony powyżej i odpowiada za lęk w sytuacji separacji. Jego pierwotnym zadaniem było regulowanie lęku związanego z separacją pomiędzy matką a dzieckiem oraz utrzymanie blisko stada. Jego substraty anatomiczne to przedni zakręt obręczy, wzgórze i podwzgórze. Mediatory tego systemu to endorfiny, serotonina, oxytocyna i prolaktyna. Inhibitorami tego systemu są leki przeciwdepresyjne, na przykład SSRI.
-
System zabawy (play, joy system) - zwany inaczej systemem fizycznego zaangażowania społecznego, spełnia istotną funkcję w zakresie adaptacji społecznej. Zabawa kształtuje wzorce społeczne, które nie mają wcześniej reprezentacji w mózgu. Zabawa redukuje negatywny afekt (np. gniew), wzmacnia postawy prospołeczne, ma wpływ na neuroplastyczność mózgu, modyfikuje funkcje innych systemów emocjonalnych.
W oparciu o te systemy emocjonalne, wyróżniamy 3 główne kategorie problemów separacyjnych:
- strach/lęk
- panika
- frustracja
Jak widzimy, zgodnie z powyższym, bardzo istotne jest postawienie odpowiedniej diagnozy w celu dobrania odpowiedniej farmakoterapii i suplementacji, a także odpowiednich ćwiczeń. Tak więc dwa różne źródła lęku (lęk przed zagrożeniem i lęk paniczny) mają różną lokalizację anatomiczną, zależą od odmiennych neuroprzekaźników i podlegają wpływowi dwóch różnych grup leków.
Praktyczny przewodnik farmakoterapii problemów separacyjnych dla lekarzy weterynarii:
-
5-Hydroksytryptofan >>>
- Łatwo przechodzi przez barierę krew – mózg. Powoduje znaczny wzrost poziomu serotoniny
- Może powodować syndrom serotoninowy. Wchodzi w interakcję ze środkami z grupy trójcyklicznych leków antydepresyjnych oraz inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny
- Objawy syndromu serotoninowego ze strony układu pokarmowego oraz nerwowego były notowane po podaniu 5-HTP u psów w dawkach od 2,5 do 573 mg/kg
Peptydy mleka >>>
- Alfa-kazozepina pochodzi z alfa-S1-kazeiny mleka. Cechuje się wysokim powinowactwem do receptorów benzodiazepinowych, będących fragmentem receptorów GABA-ergicznych.
- Jej główne działanie: uspokojenie, zmniejszenie napięcia, ułatwienie snu.
- Preparat bezpieczny i łatwo dostępny. Nie wpływa bezpośrednio na serotoninę/dopaminę, ale pomaga obniżyć poziom kortyzolu (co powoduje wtórne wyrównanie serotoniny). Podnosi próg reakcji.
CBD w terapii behawioralnej
- Receptory CB1 i CB2 w wielu miejscach organizmu, w tym w obszarach odpowiedzialnych za uczenie się, pamięć, nagrodę, emocje. CBD moduluje receptory CB1 i CB2.
- Wykorzystanie w weterynarii: głównie ból, stany zapalne, przeciwpadaczkowe.
- Wykorzystanie w medycynie behawioralnej: stabilizująco na nastrój, wspomagająco sen, przeciwlękowo, zaburzenia kompulsywne.
- CBD w terapii behawioralnej: Podanie na błony śluzowe. Reakcje bardzo indywidualne.
- Dawkowanie: 0,05-0,3 mg/kg 3x dziennie, nie przekraczać 5mg/kg/dzień, dawki stopniowo zwiększać.
- Skutki uboczne: Nadmierne uspokojenie, nadmierny apetyt, zmniejszony apetyt, wzrost fosfatazy zasadowej (badania kontrolne).
- Zasada ostrożnego stosowania z lekami wpływającymi na OUN.
D.A.P - Dog Appeasing Pheromones
- Wydzielane są od 3 – 5 dnia po oszczenieniu przez gruczoły łojowe bruzdy mlecznej, wszystkich karmiących suk. Ich zadaniem jest uspokajanie szczeniąt i dodawanie im otuchy.
- Uspokajające właściwości tych feromonów utrzymują się również u dorosłych psów.
- Zastosowanie: Pomaga hamować lub chronić przed stanem niepokoju i niepewności wyrażonych następującymi objawami u szczeniąt i psów dorosłych:
- wokalizacja ( piszczenie, wycie, szczekanie)
- niszczenie przedmiotów
- brudzenie w domu ( defekacja i oddawanie moczu)
- wymioty, nadmierne ślinienie się
- nadmierne wylizywanie ( głównie kończyn).
-
Substancja czynna
Opis
Skutki uboczne
Dawkowanie
Fluoksetyna
Stosowana głównie przy terapii agresji.
Nie należy łączyć z inhibitorami MAO i TCA.
Odstawianie tyle tygodni ile miesięcy była stosowana terapia z obniżaniem dawki proporcjonalnie co 7 dni.
Irytacja i niepokój (szczególnie na początku terapii), zmniejszone łaknienie, drżenia, zaburzenia snu.
0,5-2mg/kg 1x dziennie (wchodzenie na dawkę).
Fluoksetyna stosowana 6 miesięcy – odstawianie 12 tygodni.
Sertralina
Wzrost eksploracji, spadek zachowań lękowych.
Może rozhamować agresję.
Wzrost apetytu, może powodować wymioty.
1-3mg/kg 2x dziennie
Klomipramina
Serotonina>adrenalina
Mniejsze działanie uspokajające, analgetyczne, antyhistaminowe.
Czas działania: po 3-6 tygodniach.
Podobne jak przy amitryptylinie wskazania, skutki uboczne i działania niepożądane.
1-3 mg/kg 2x dziennie (alternatywy)
Klomipramina stosowana przez 6 miesięcy – odstawianie 6 tygodni.
Gabapentyna
Środek oddziałujące na GABA i kanały wapniowe.
Stosowany w leczeniu przeciwpadaczkowym i przy przewlekłym bólu neuropatycznym.
Miernie uspokajający, może wykazywać działanie przeciwlękowe.
Może być łączona z TCA i SSRi.
Zwiększona częst. akcji serca, dyszenie, wymioty, biegunka, brak apetytu, ślinienie, sedacja, utrata przytomności i lub nieadekwatne pobudzenie.
1-10 mg/kg do 3 x dziennie
Alprazolam Typowo przeciwlękowy lek. Działanie widoczne po 30 minutach do godziny.
Obciąża wątrobę. Może powodować rozhamowanie agresji.
Może powodować problemy z pamięcią krótkotrwałą (problemy z uczeniem).
Przeciwwskazania: Uszkodzenie wątroby, hipoproteinemia, uszkodzenie nerek
Serce/oddechy, wymioty, biegunka, sedacja, omdlenia Bardzo szerokie granice dawki (0,01-0,1 (0.05*)mg/kg 1-2x dziennie.
Uzależniający – terapia nie dłużej niż 3 miesiące.
Selegilina Inhibitor monoaminooksydazy. Hamuje metabolizm dopaminy.
Głównie na zaburzenia funkcji poznawczych (działanie neuroprotektywne poprzez nasilenie aktywności dysmutazy ponadtlenkowej i katalazy)
NIEODWRACALNE hamowanie MAO. Uspokaja nadaktywnych i aktywuje zahamowanych.
Zwiększa apetyt.
U ludzi: leki tej grupy dość szybko wzmagają napęd chorego na depresję, zaś poprawa nastroju następuje później. Rodzi to zwiększone ryzyko samobójstw, stąd pacjent w początkowym okresie leczenia inhibitorami MAO wymaga troskliwej opieki i obserwacji
0.5 mg/kg do 1 mg/kg 1x dziennie
Fluoksetyna a selegilina
BARDZO WAŻNE! nie można jednocześnie stosować TCA ani SSRI. Włączenie leków serotoninowych MINIMUM po upływie 5 tygodni od odstawienia selegiliny!
Trazodon Można stosować interwencyjnie przed wizytą weterynaryjną, wtedy najlepiej podać go na czczo, ok 90 minut przed badaniem
W przypadku zaburzeń przewlekłych i bodźców pojawiających się codziennie, trazodon można stosować co 8-12h.
Rozpoczęcie terapii od niskiej dawki (1mg/kg co 12h), zwiększenie jej po 3 dniach do 2 mg/kg i następnie kolejne zwiększaniu dawki co 7 dni o 1mg/kg aż do uzyskania efektu terapeutycznego przy górnej granicy dawki 12mg/kg.
W przypadku polifarmakoterapii schemat dawkowania można przyjąć taki sam, jednak nie jest zalecane stosowanie górnej granicy dawek.
Tasypimidyna
Jest silnym i selektywnym agonistą receptora alfa-2A adrenergicznego zapobiega pobudzeniu zmniejsza nadmierną aktywację neurotransmisji noradrenergicznej (zwiększone uwalnianie noradrenaliny w locus coeruleus), odpowiedzialnej za wzbudzanie niepokoju i lęku u zwierząt.
Efekty działania tasypimidyny można odwracać za
pomocą specyficznej odtrutki, atipamezoluMoże wywierać inne znane, zależne od podanej dawki działanie farmakologiczne związane z adrenoreceptorem alfa-2, takie jak sedacja, analgezja, obniżenie tętna, ciśnienia krwi i temperatury rektalnej. Początek działania zwykle w ciągu 1 godziny od podania, szybko wchłaniana u psów na czczo.
Karmienie w czasie podawania produktu spowalnia wchłanianie i obniża maksymalne stężenia w surowicy krwi.
Niepokój i lęk wywołany hałasem:
Pierwszą dawkę należy podać na godzinę przed wystąpieniem spodziewanego bodźca wywołującego
niepokój, w momencie, gdy pies zaczyna przejawiać pierwsze objawy niepokoju lub gdy właściciel
zauważy wystąpienie typowego bodźca wywołującego niepokój lub lęk u swojego psa.Niepokój i lęk wywołany wyjazdem właściciela:
sawkę należy podać na godzinę przed wyjazdem właściciela.
Orion Pharma Animal Health także na Facebook
Na naszym profilu Facebook publikujemy treści, które mają na celu uwrażliwienie opiekunów zwierząt na sygnały, które wysyłają ich pupile, a które mogą zostać błędnie zinterpretowne lub przeoczone nawet przez najbardziej kochających opiekunów.